Alpullu'ya Sahip Çıkmak, Cumhuriyet Mirasına Sahip Çıkmaktır
Alpullu, Türkiye Cumhuriyeti’nin sanayi politikasıyla amaçladığı toplumsal kalkınma ve modernleşmeyi birlikte gerçekleştirecek modellerin öncüsüdür. Takip eden yıllarda açılışı gerçekleşen diğer şeker fabrikaları, dokuma ve bez fabrikaları, demir-çelik fabrikaları benzer modeller olarak kurulur. Cumhuriyetin ilk yıllarındaki bu sanayileşme hamlelerini dönemin şartlarına göre değerlendirmek gerekir. Alpullu, Uşak, Ankara, Eskişehir, Kayseri, Nazilli, Zonguldak, Sivas, Malatya…Ülke sathına yayılan, nüfusu ülke geneline yayan Atatürk’ün bu kalkınma modeli yalın ama bir o kadar güçlü ve çok amaçlı bir modeldir. Biz, Alpullu’yu devraldığımızda fabrika verimli bir şekilde şeker üretimi yapamayacak durumdaydı ve son yıllarda şeker üretmiyordu. Atatürk’ün mirasına sahip çıkmak, yeni bir fabrika kurmak değildi. Bu mirasa sahip çıkmak demek, üretim tesislerinin modernize edilerek şeker üretmeye başlamak demekti. Binbir Gıda olarak ne yeni bir fabrika kurduk, ne de komple makineleri değiştirdik. Verimli bir üretim prosesinin ihtiyacı olan yatırımları yaptık, ekonomik ömrünü tamamlamış ekipmanları modernize ettik. Çağdaş Devletin, çağdaş toplumun ve bağımsızlığın; üretmekten ve çalışmaktan geçtiğine inanan bir ruhtur Cumhuriyet. Ağırlıklı kırsal yaşamın ve köylülüğün egemen olduğu bir toplumda, endüstriyel ve kırsal yaşam tarzlarının uzlaştırılmasına özen gösterilir. Modernlik ve modern imkânlar fabrika kadar fabrika dışına da taşınacak, köylü nüfus eğitimli çiftçi haline getirilecek ve kendi şehirlerinde kalarak refah tüm ülke geneline yayılacaktır. Katma değeri düşük geleneksel bitki deseni yerine endüstriyel tarımcılığa geçilecektir. Yükselen gelir düzeyi, standartları düşük kırsal yaşam alışkanlıklarını değiştirerek nitelikli insan gücüne ve yaşama tarzına dönüşümü tetikleyecektir.
Cumhuriyet İçin “Her Fabrika Bir Kaledir.”
O yıllarda kurulan fabrika duvarlarına asılan levhalarda belirtildiği gibi, “Her fabrika bir kaledir.” Bu slogan, ulusal politikaların hedeflediği iktisadi bilinci ifade eder. Alpullu Şeker örneğinde olduğu gibi her fabrika yöre halkının istifadesine açık bir kampüstür. Yörede olmayan çağdaş olanakların, faydaların paylaşıldığı birer kurumdur fabrikalar. Çünkü Cumhuriyet, bu sanayi tesisleriyle hem ekonomik hem de sosyal ve kültürel kalkınma ve modernleşme hedeflerini gerçekleştirmeye çalışmıştır. Hastane-revir, eczane, kütüphane, sinema salonu, lokanta gibi birimler; spor tesisleri, havuz, satış mağazası, okul, yatakhane gibi sosyal donatılarla zenginleşen ve modern konutlarda yaşayan yeni ve eğitimli-uzman insanlarıyla bu model, topyekûn ekonomik ve kültürel kalkınmanın birlikte hedeflendiğini ortaya koymaktadır. Bugün ulaştığımız başarıların kökeninde bu “Cumhuriyet Ruhu”nun olduğu unutulmamalıdır.
Cumhuriyetimize Borcumuz Var
Binbir Gıda olarak devraldığımız Alpullu Şeker Fabrikası’na bakışımız ve işletme felsefemiz bu Cumhuriyet mirasına yaslanarak oluşmuştur. Uzun süre üretim dışı kalmış, makine parkı atıl bırakılmış üretim tesislerini modernize etmek ve daha güçlü bir üretim kapasitesine ulaştırmak için kaynak ve çaba harcadık. Şeker pancarı tarımından vazgeçmiş Trakya’da pancar ekimini yeniden canlandıracak teşvikler geliştirdik. Bu sene (2022) Alpullu Şeker Fabrikası’nda, modernize ettiğimiz üretim hatlarıyla, tarihinin en yüksek pancar işleme ve şeker üretme tonajlarından birini hedeflemekteyiz. Alpullu, gelecek yıl 100 yaşına girecek Cumhuriyetimizin önemli bir tanığı, ciddi bir kilometre taşıdır. Alpullu hafızadır. Nereden başlayıp nereye geldiğimizin, sanayi tarihimizin, köylülükten çiftçiliğe, karasabandan modern teknolojiye, cehaletten eğitimli insan toplumuna geçişimizin tanığıdır. Bu mirası unutmamak, bin bir yokluk içinde bu temelleri atan, bu tesisleri var eden başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e ve tüm emeği geçen Cumhuriyet kadrolarına teşekkür ve saygı göstermek gerekir. Bu hafızanın derlenip toparlanıp hem yöre halkına hem de gelecek kuşaklara aktarılması da bize göre vazgeçilmez bir görevdir. Şimdi bu görevimizi başarmanın gururunu yaşıyoruz.
Atatürk Sanayi Müzesi – Alpullu Şeker Fabrikası 1926
Alpullu’yu devraldığımız günden itibaren, tarihi Ergene Köşkü içindeki değerli eşya ve hatıratları gözümüz gibi koruduk ve T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na başvurarak bu değerlerin yerinde korunması için müze oluşturma talebimizi ilettik. Kırklareli Müze Müdürlüğü envanterine kayıtlı bu eserlerin, kendisi de tarihi eser olarak tescilli Ergene Köşkü’nde sergilenebilmesi için gerekli çalışmalara başladık.
Ülkemizin ilk şeker üreten fabrikası olan Alpullu Şeker fabrikası bünyesinde bulunan gerek sanayi tarihimiz gerekse kültür mirası alanına giren kültürel, sanatsal, bilimsel ve teknolojik belge ve malzemeleri, yazılı eserleri, başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere yerli ve yabancı devlet adamları gibi tarihi şahsiyetlerden kalan materyalleri ve eserleri Atatürk Sanayi Müzesi çatısı altında korumayı; şeker sanayi ve yöredeki pancar tarımı tarihinin önemli aşamalarını sergilemeyi¸ bu varlıkları çağdaş müzecilik çalışmalarıyla işlevsel hale getirerek yöre halkına ve gelecek kuşaklarımıza aktarılmasını sağlamayı, Alpullu Şeker Fabrikası’nın Türkiye şeker sanayi tarihinin yazılmasında ve Türkiye’nin üretim kültürünün oluşmasında yaptığı katkıları görünür kılmayı, şeker sanayisine yön vermiş kurumlara ve kişilere ait eserlerle endüstri ve mühendislikle ilgili eşyaların ve belgelerin korunmasını, araştırmaya açılmasını ve sergilenmesini sağlamayı hedefledik. Bu çalışmada, ülkemizin önde gelen müze bilimcilerinden Sn. Burçak Madran ile çalışılmış ve Alpullu’nun kimliğine uygun önemli bir tarihi hafıza olarak Ergene Köşkü ATATÜRK SANAYİ MÜZESİ’ne dönüştürülmüştür. Ergene Köşkü, Alpullu Atatürk Sanayi Müzesi olarak tanzim edilirken, tarihi veriler, belgelerin niteliği, mekânların ( oda ve salonlar) özel kullanımları dikkate alınmış, yöredeki gelişmeler, teknoloji, şeker ve pancar üretimi, Sarmısaklı Çiftliği, devlet büyüklerinin ziyaret ve anıları ile Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ziyaretleri ayrı birimlerde düzenlenmiştir.
Sonsöz
Objeler, mekânlar kendi başlarına konuşmazlar. Onları konuşturan, anlamlandıran insan bilgisi ve tarih bilincidir. Atatürk Sanayi Müzesi, Genç Cumhuriyetimizin kalkınma atılımlarının bir ifadesidir. Bu mütevazı Müze ile başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere bizlere bu vatanı armağan eden, çağdaş ve ileri bir toplumun mayasını inşa eden atalarımıza saygılarımızı ve minnet duygularımızı ifade edebildiğimize inanıyoruz.
