Evet, muhtemelen bilmiyorsunuz ama tuzun 14 bin kadar farklı kullanımı vardır (Mark Kurlansky - Tuz, İnsanlığın Tuzlu Tarihi) ve bu kadar önemli, bu kadar değerli bir madde daha bulmak kolay değildir. Bazı şeyler gibi tuz da ancak eksik olduğunda hissedilen, yaşamımızdan çıktığı anda değeri anlaşılan maddelerden biridir ve normal koşullarda pek de önemsenmez. Hatta fark edilmez bile. Oysa tuz olmadan dünya üzerinde yaşamın olması bile mümkün değildir. Hiçbir canlı türü tuz almadan uzun süre varlığını sürdüremez. Ve bilinen 14 bin çeşit kullanımı ile tuzsuz bir yaşam düşünülemez.
Tuzun Kullanım Alanları
Tuz, birçok endüstri için çok önemlidir. Kimya endüstrisindeki ürünlerin %50’den fazlasının yapımında tuz ana bileşendir. Tuz aynı zamanda cam, kâğıt, kauçuk ve tekstil sanayinde kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra, gerek endüstri gerekse evsel su yumuşatma sistemlerinde tuz kullanımı mevcuttur. Tuzun en yaygın kullanımı da gıda bileşenlerindedir. Tuzun farklı kullanım alanları ile ilgili detaylı bilgi için lütfen aşağıdaki bölümlere bakınız.
Gıda Sınıfı Tuz
İnsan vücudu tuz üretme yeteneğine sahip olmadığından günlük alması gereken tuz, çeşitli gıdalara bağlıdır. Avrupa’da üretilen tuzun yaklaşık % 7’si gıda sınıfı tuzdur. Tuz, birçok gıda üretiminde önemli bir teknolojik role sahiptir. Koruyucu ve aroma artırıcı fonksiyonuna ek olarak ekmek, peynir, zeytin, salça, turşu, vb. gıdaların kıvamında da temel dokudur.
Karayollarında Buz Çözücü
Tuz, yani sodyum klorür Avrupa ve dünyanın birçok yerinde karayollarında buz çözücüsü olarak kullanılan bir maddedir. Tuz, buz ve kara uygulandığında daha düşük donma sıcaklığına sahip tuzlu su oluşturur. Bu ayrıca, daha önce oluşmuş buzun yayılmasını da önleyen etkili bir yöntemdir. Teorik olarak genellikle -15°C’ ye kadar etkilidir ancak daha düşük sıcaklıklarda da kullanılabilir.
Su Arıtma
Sert su, başta kalsiyum ve magnezyum olmak üzere çözünmüş mineralleri içerir. Sert suya en bilinen örnek, evlerimizde kullandığımız musluk suyudur. Kalsiyum ve magnezyum mineralleri, çaydanlık ve su ısıtıcı yüzeylerinde katmanlaşarak birikir. Sert su ile ilgili problemler suyu yumuşatacak minerallerin eklenmesiyle giderilebilir. Eklenen su yumuşatıcılar, iyon değişim süreci üzerinde çalışır. Esas itibariyle bu süreç kalsiyum ve magnezyum minerallerinin milyonlarca negatif yüklü reçine yatağından geçmesinden ibarettir. Daha sonra reçine yatağı mineralleri uzaklaştırmak için yıkanır ve yeniden kullanılır. İşte bu aşamada tuz, iyon reçinesi rejenarasyonu için kullanılmaktadır.
Kimyada Kullanımı
Tuzu en çok tüketen kimya sanayisidir. Yeryüzünde en yaygın olarak bilinen kimyasal element olan Klorür, PVC gibi her gün kullanılan binlerce hayati ürünün ve son derece etkili bir mikrop öldürücünün de bileşenidir. Kostik soda solüsyonu, hamur ve kâğıt gibi birçok sanayi operasyonunda ve deterjan ile kimyasal işleme sanayisinde temel bileşendir. Ayrıca alüminyum, petrokimya ve tekstil sektöründe de kullanılmaktadır.
Soda külü, eriyiğin sıcaklığını düşürmesinden dolayı cam yapımında kullanılan üç temel maddeden biridir. Soda külü ayrıca; sodyum silikat, sodyum bikarbonat ve sodyum tripolifosfat gibi sodyum içeren birçok ürünün de hammaddesidir. Bunun dışında, kâğıt hamuru ve kâğıt endüstrisindeki üretim sürecinde de kullanılan bir kimyasaldır.
Kimya endüstrisindeki diğer uygulamalar şunlardır:
- Kağıt Hamuru ve Kağıt Endüstrisi: Hamur yapımı ve nötralizasyonda
- Tekstil: Deri işlemede, yün ve pamuğun terbiye edilip boya ve ağartmaya hazırlanmasında, suni ipek üretiminde asitliğin giderilmesinde
- Atık ve Su Arıtma,Petrol Katkı Maddeleri, Boya ve ara bileşikler
- İlaç: Yaşamsal temel besinlerden olan sodyum ve klorür içeren tuz, vücudu ve hormonal sistemleri düzenleyici etki sağlar. Bazı tıbbi durumlarda vücudun elektrolit dengesini korumak için tedavi olarak hastaya tuz verilir. Tuz ayrıca; farmasötik ürünlerde katkı maddesi olarak da kullanılır.
Hayvan Yemi
Hayvanların da sağlıklı kalması için tuz önemli bir ihtiyaçtır. Hayvanlarda doğru tuz alımı, büyüme, güçlü bir bağışıklık ve üreme sistemi sağlar. Hayvanlar genellikle tarımsal ve ticari hayvancılıkta yemlerden yeterince tuz alamadıklarında beslenmelerini tuz ile tamamlamaları gerekmektedir.
Uçak Yakıtı - Katkı Maddesi
Tuzun en ilginç kullanılma yerlerinden biri de uçak yakıtına eklenmesidir. Uçak yakıtı saflaştırıldıktan sonra içinde en ufak su molekülü kalmaması için tuz ilave edilir.
